Türkiye kültür yaşamının iki devi: Ferit Edgü ve Fethi Naci | Doğan Özgüden

60’lı yıllarda Türkiye’nin yükselen sol mücadelesinde yakından tanıdığım, yayın dünyasında birlikte olduğum iki değerli insanı, Fethi Naci ve Ferit Edgü’yü, 16 yıl arayla kaybettik…

Cumhuriyet dönemi Türkçe edebiyatın önde gelen yazarlarından, Hakkari’de Bir Mevsim, Doğu Öyküleri, Don Sesi gibi öyküleriyle tanınan yazar, denemeci ve şair Ferit Edgü’nün 22 Temmuz 2024’de vefat etmiş olduğunu yazar Metin Celal’in bir duyurusuyla öğrendim.

Acı bir raslantı… 23 Temmuz da, beni Ferit Edgü ile tanıştırıp Ant Dergisi’ndeki birlikteliğimizi sağlayan dostum Fethi Naci’nin 2008 yılındaki ölümünün 16. yıldönümü…

Ferit Edgü’yle 88 yıl önce, nerdeyse aynı günlerde dünyaya gelmişiz… 24 Şubat 1936’da İstanbul’da doğan Ferit Edgü yüksek öğrenimine İstanbul Devlet Güzel Sanatlar Akademisi’nin resim bölümünde başlamış, daha sonra Paris’e giderek, üniversite hayatını orada sürdürmüştü. Türkiye’ye döndüğünde Mavi dergisinde yazmaya başlamış, ardından Ada Yayınları’nı kurarak 1976’dan 1990’a değin pek çok yerli ve yabancı yazarın ve şairin yapıtını yayımlamış, edebiyatın pek çok alanında dünya dillerine çevrilen metinler üretmişti.

Ferit Edgü ile 1966 yılı sonlarında, Paris’te eğitim gördüğü sırada, Ant Dergisi’ni kurarken Fethi Naci aracılığıyla gıyaben tanışmıştım..

İktidarın ve sermaye çevrelerinin baskısı üzerine İnci ile birlikte Akşam Gazetesi’nin yönetiminden uzaklaştırıldıktan sonra Yaşar Kemal ve Fethi Naci ile beraber haftalık sosyalist Ant dergisini yayınlamaya karar vermiştik.

Naci hazırlık toplantısına bir gün elinde bir mektupla gelmiş, büyük heyecanla “Paris’teki Ferit’ten haber var… Akşam’daki operasyondan sonra solun sesini duyurmak için birlikte bir sol dergi çıkartmamızda ısrar ediyor…” demişti.

1967 başında yayına başladıktan sonra Ferit Ant’a Paris’ten haber, yorum olarak büyük katkılarda bulundu.

Paris’te sürgün bulunan Abidin Dino, Pertev Naili Boratav ve Güzin Dino ile birlikte gerçekleştirdiği “Kültür Emperyalizmi Üzerine Konuşmalar”, sosyalist mücadelemizin kültürel planında yeni bir ufuk açmıştı.

Ant’ın 25 Nisan 1967 tarihli 17. sayısından itibaren yedi hafta süreyle yayınladığımız bu büyük söyleşide şu konular ayrıntılı olarak işlenmişti:

– Türk Intelligentsia’nın Batı’ya Karşı Tutumu

– Kültür emperyalizmine nasıl karşı çıkılır?

– Geçmiş kültürümüz bize ne kazandırdı?

– Türkçülük Akımı ve Emperyalizm

– Emperyalist Niteliği Olmayan Kültür

– Kültür Eksikliğimizi Nasıl Tamamlarız?

– Türk Sanatçılarına ve Aydınlarına Düşen Görev

Sevgili Ferit, Türkiye’nin sol düşüncesine büyük katkıların asla unutulmayacak…

Ferit Edgü’nün tüm yapıtları:

https://tr.wikipedia.org/wiki/Ferit_Edgü

Türkiye İşçi Partisi’nde, Akşam ve Ant’ta mücadele arkadaşım Fethi Naci

Çağdaş Türk edebiyatının en etkili simalarından, eleştirmen, yazar ve yayıncı Fethi Naci’yi 23 Temmuz 2008’de sonsuzluğa uğurlamıştık..

60’lı yıllarda Türkiye İşçi Partisi’nde, Akşam gazetesinde ve Ant dergisinde yakın mücadele arkadaşımızdı.

Kendisiyle Türkiye İşçi Partisi’nin ilk örgütlenme yıllarında tanışmış, partinin ilk programının hazırlanışında birlikte çalışmıştık.

Genel Yönetim Kurulu üyeleri olarak parti içindeki antidemokratik uygulamalara karşı çıktığımız için her ikimiz de partiden ilk ihraç edilenler arasındaydık.

Ne ki, bu eleştirel tavrımıza rağmen, işçi sınıfının siyasal örgütü olan Türkiye İşçi Partisi’ne hiçbir zaman karşı tavır almadık, hep destekledik.

Dönemin tek sol günlük gazetesi Akşam’ın genel yayın müdürlüğünü yaptığım yıllarda Fethi Naci kavga beraberliğimizi bu gazeteye yazdığı ‘Düşünceye Saygı’ başlıklı yazılarıyla devam ettirdi.

İnci ve ben, 1967’de sosyalist Ant Dergisi’ni Fethi Naci ve Yaşar Kemal’le birlikte kurduk. Orada da ortak tavrımız düşünceye saygı ve işçi sınıfı örgütüne eleştirel destek oldu.

Ant’ın ilk sayısında büyük ressamımız Abidin Dino’nun desenlediği Türk Solu 1966 değerlendirmesi Fethi Naci’nindi.

Ant’ın yanı sıra, o yıllarda DİSK’in eğitim çalışmalarında da birlikte görev üstlenmiştik.

Naci edebiyat yaşamımıza damgasını vuran eleştirmenliğinin yanısıra, Gerçek Yayınevi’ni kurup yüzlerce seçkin eser yayınlayarak Türkiye’nin düşünce hayatına unutulmaz katkılar sağladı.

24 Temmuz 2008 tarihli Radikal Gazetesi’nde Fethi Naci’nin yaşam öyküsü şöyle yer alıyordu:

“Gerçek ismi İsmail Naci Kalpakçıoğlu’ydu, gençlik yıllarında yayımlattığı öykü ve şiirlerinde bu adı kullandı. Ama hayatının esas çabası olan ‘eleştiri ve deneme’lerindeki imzanın Fethi Naci olmasını tercih etti.

“Fethi Naci 1927’de Giresun’da doğdu. İstanbul Üniversitesi İktisat Fakültesi’ne girdi. Çok sevdiği babasının adını kendi adına ekleyerek Fethi Naci imzasıyla yazılar kaleme almaya başladığında yıl 1953’tü; İktisat’ı bitireli dört yıl olmuştu ve Naci Kalpakçıoğlu geçimini bir fabrikada muhasebeci olarak kazanıyordu. Uzun yıllar bu tür işler yaptı ama onun gerçek yaşamı siyaset ve edebiyatla ilgiliydi.

“1962’de Türkiye İşçi Partisi’ne giren Fethi Naci, Vatan gazetesinde ve Sosyal Adalet dergisinde siyasal yazılar yazdı. Partiyle ilişkisi kesildikten sonra aynı doğrultudaki yazılarını Yön’de ve Ant dergisinde sürdürdü. Bu dönemde sosyal, politik denemelerinden ve incelemelerinden oluşan kitapları çıktı. ‘Azgelişmiş Ülkeler ve Sosyalizm’, ‘Emperyalizm Nedir?’, ‘Azgelişmiş Ülkelerde Askeri Darbeler ve Demokrasi’, ‘100 Soruda Atatürk’ün Temel Görüşleri’ gibi.

“1968’de iyice edebiyata odaklanan Fethi Naci siyasetle edebiyat arasında kurduğu ilişkiyi eleştirmen olarak da taşıdı. Eleştirisinin çerçevesi, Behçet Necatigil Sözlüğü’nde yer alan ‘Toplumcu sanatın kuramlarını kurmaya çalışan bir eleştirmen olarak tanındı’ sözüyle özetlenebilir.

“1965’te Gerçek Yayınevi’ni kurdu. Bu yayınevinden çıkan özellikle ‘100 Soruda’ dizisi çok etkili oldu. Eleştiri yazılarını çeşitli dergilerde ve uzunca bir süre Cumhuriyet Gazetesi’nin kitap ekinde yayımladı. Tutarlı, titiz ve cesur tavrıyla Nurullah Ataç’tan sonra en çok okunan, takip edilen, en etkili edebiyat eleştirmeni oldu. Daha 1960 yılında Dost dergisinin düzenlediği soruşturmada ‘en beğenilen eleştirmen’ seçilmişti ve hep öyle kaldı.”

Fethi Naci’nin tüm yapıtları:

https://tr.wikipedia.org/wiki/Fethi_Naci

Doğan Özgüden – 23.07.2024